આ નિર્ણય સત્તાવાર ડેટા દર્શાવે છે કે ૨૦૧૧-૧૨ માં ૨૪૪.૪ મિલિયનથી નોંધાયેલ વસ્તુઓમાં ૨૫ ટકા ઘટાડો થયો છે જે ૨૦૧૯-૨૦ માં ૧૮૪.૬ મિલિયન થયો છે, જે ડિજિટલ અપનાવવા અને ખાનગી કુરિયર્સ અને ઈ-કોમર્સ લૉજિસ્ટિક્સ તરફથી સ્પર્ધા દ્વારા ઝડપી બન્યો છે.
પ્રતિકાત્મક તસવીર: સૌજન્ય મિડ-ડે
ભારતીય પોસ્ટ વિભાગે તેની પ્રતિષ્ઠિત રજિસ્ટર્ડ પોસ્ટ સેવા બંધ કરવાની જાહેરાત કરી છે. આ જાહેરાતથી ભારતીય પોસ્ટના ૫૦ વર્ષના યુગનો અંત આવ્યો છે. ૧ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૨૫ થી, સ્પીડ પોસ્ટ સાથે વ્યૂહાત્મક એકીકરણના ભાગ રૂપે આ સેવા તબક્કાવાર બંધ કરવામાં આવશે, જેનો હેતુ કામગીરીને મોર્ડન બનાવવાનો છે. ૫૦ વર્ષથી વધુ સમયથી રજિસ્ટર્ડ પોસ્ટ, તેની વિશ્વસનીયતા, પરવડે તેવું અને કાનૂની માન્યતા માટે જાણીતી હતી. આ સેવાનો ઉપયોગ નોકરીની ઑફર, કાનૂની સૂચનાઓ અને સરકારી પત્રવ્યવહાર જેવા મહત્ત્વપૂર્ણ દસ્તાવેજો પહોંચાડવા માટે કરવામાં આવતો હતો, જે લાખો ભારતીયોના જીવનમાં મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. આ નિર્ણય સત્તાવાર ડેટા દર્શાવે છે કે ૨૦૧૧-૧૨ માં ૨૪૪.૪ મિલિયનથી નોંધાયેલ વસ્તુઓમાં ૨૫ ટકા ઘટાડો થયો છે જે ૨૦૧૯-૨૦ માં ૧૮૪.૬ મિલિયન થયો છે, જે ડિજિટલ અપનાવવા અને ખાનગી કુરિયર્સ અને ઈ-કોમર્સ લૉજિસ્ટિક્સ તરફથી સ્પર્ધા દ્વારા ઝડપી બન્યો છે.
સ્પીડ પોસ્ટ સાથે વિલીનીકરણ
ADVERTISEMENT
પોસ્ટલ વિભાગના સચિવ અને ડિરેક્ટર જનરલે તમામ વિભાગો, અદાલતો, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ અને યુઝર્સને 1 સપ્ટેમ્બર સુધીમાં નવી સિસ્ટમમાં અપડેટ કરવા સૂચના આપી છે. આ વિલીનીકરણનો હેતુ 1986 થી કાર્યરત સ્પીડ પોસ્ટ હેઠળ સેવાઓને એકીકૃત કરીને ટ્રૅકિંગ ચોકસાઈ, ડિલિવરીમાં ઝડપ અને કાર્યકારી કાર્યક્ષમતામાં સુધારો કરવાનો છે.
India Post will discontinue its 50-year-old Registered Post service from September 1, 2025, merging it with Speed Post to modernise operations. The decision comes amid a 25% drop in registered items and growing digital adoption.
— Mid Day (@mid_day) August 4, 2025
While the merger promises faster tracking and… pic.twitter.com/K5ud8vclVk
જોકે, પોસાય તેવી શક્યતા અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરવામાં આવી છે, કારણ કે સ્પીડ પોસ્ટ વધુ ખર્ચાળ છે. રજિસ્ટર્ડ પોસ્ટ માટે પ્રારંભિક ફી 25.96 રૂપિયા વત્તા 20 ગ્રામ દીઠ 5 રૂપિયા હતી, જ્યારે સ્પીડ પોસ્ટ 50 ગ્રામ સુધી 41 રૂપિયાથી શરૂ થાય છે, જે તેને 20-25 ટકા મોંઘી બનાવે છે. આ ભાવ તફાવત ગ્રામીણ ભારતને અસર કરી શકે છે, જ્યાં પોસ્ટ ઑફિસ સંદેશાવ્યવહાર માટે મહત્ત્વપૂર્ણ છે, જે નાના વેપારીઓ, ખેડૂતો અને સામાન્ય નાગરિકો પર બોજ પાડી શકે છે જેઓ સસ્તી તેવી સેવાઓ પર આધાર રાખે છે. અધિકારીઓનો મત છે કે ડિજિટલ યુગમાં વિકસતી વપરાશકર્તાઓની અપેક્ષાઓને પૂર્ણ કરવા માટે આ ફેરફાર જરૂરી છે.
પોસ્ટ વિભાગ ખાતરી આપે છે કે સ્પીડ પોસ્ટ ટ્રૅકિંગ અને સ્વીકૃતિ જેવી મુખ્ય સુવિધાઓ જાળવી રાખશે, ત્યારે આ પગલાથી યુઝર્સમાં, ખાસ કરીને જૂની પેઢીઓ અને ગ્રામીણ સમુદાયોમાં, જેઓ રજિસ્ટર્ડ પોસ્ટને વિશ્વાસના પ્રતીક તરીકે જુએ છે, તેમની યાદોને જગાવશે. રજિસ્ટર્ડ પોસ્ટ મૂળ બ્રિટિશ યુગમાં શરૂ થઈ હતી, જે સુરક્ષિત, કાયદેસર રીતે માન્ય દસ્તાવેજો મોકલવા માટે એક વિશ્વસનીય પદ્ધતિ તરીકે સેવા આપે છે. બૅન્ક, યુનિવર્સિટીઓ અને સરકારી ઑફિસ સહિત અનેક સંસ્થાઓ દ્વારા વ્યાપકપણે ઉપયોગમાં લેવાતા, તેનું ડિલિવરી અને પરવડે તેવી સેવાનાં પુરાવા માટે મૂલ્ય હતું. ડિલિવરી અને પોસ્ટિંગના પુરાવા અદાલતોમાં સ્વીકાર્ય હતા, જે તેને સરકારી વિભાગો, બૅન્કો, અદાલતો અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ માટે પાલન અને દસ્તાવેજીકરણ સુનિશ્ચિત કરવા માટે એક વિશ્વસનીય પદ્ધતિ બનાવે છે.
