મજૂર અને કારીગરથી માંડીને વેપારી અને સેલ્સમૅન પણ લાઇનમાં ઊભા રહીને લિજ્જતથી પૂરી-શાક ખાય અને કોઈને પોતાના સ્ટેટસની ચિંતા ન હોય. અરે, ઝૂલેલાલનાં પૂરી-શાક ખાવા માટે ઘણી વાર તો કરોડપતિઓ પણ આવે અને તેઓ પોતાની ગાડીમાં બેસીને જમે, પણ સ્વાદ તો માણે જ માણે
સંજય ગોરડીયા
થોડા સમય પહેલાં મારે એક ઍડ ફિલ્મના શૂટિંગ માટે રાજકોટ જવાનું થયું. આમ તો બધી સગવડ ત્યાં થયેલી જ હતી પણ એમ છતાં મને થયું કે આ વગર પૈસાની સગવડની ફૂડ-ડ્રાઇવ કરવાને બદલે બહેતર છે કે હું રાજકોટમાં કંઈક એવું શોધું જે તમારા બધામાં જીવતા પેલા બકાસુરને પણ તૃપ્ત કરે એટલે હું તો એક દિવસ ફાઇવસ્ટાર હોટેલનું લંચ કૅન્સલ કરીને નીકળ્યો રાજકોટમાં બપોરા કરવા. કાઠિયાવાડીમાં બપોરના ભોજનને બપોરા કહે. એ પણ એટલું જ સાચું કે હવે આ શબ્દનો ભાગ્યે જ ક્યાંક ઉપયોગ થતો હશે પણ મારી પાસે એ જ્ઞાન હતું એટલે મેં તમને પીરસી દીધું, તમે એ આગળ વધારજો. લંચ માટે મારે સાવ જ નાની જગ્યાએ જવું હતું, જે સામાન્યમાં સામાન્ય ખિસ્સાને પણ પરવડે અને પેટ ભરાયાનો સંતોષ પણ મળે. મને યાદ આવ્યું કે અમારા નાટકમાં કામ કરતા નીલેશ પંડ્યાએ મને પૂરી-શાકનું કહ્યું હતું એટલે મેં નક્કી કર્યું કે આપણે રાજકોટની લૉટરી બજારમાં આવેલા એ પૂરી-શાક ખાવા જવું. બાય ધ વે, એક આડવાત કહી દઉં. અમારે ત્યાં ઘણી વાર નાસ્તામાં મારી વાઇફ ચંદા સવારે પૂરી-શાક બનાવે અને એ મને બહુ ભાવે. પૂરી-શાક ચીજ જ એવી છે કે એ નાનાં છોકરાં પણ હસતા મોઢે ખાઈ લે અને પ્રસંગોમાં પણ શોભે, પણ રાજકોટમાં એ લંચમાં બહુ ખવાય છે.
હું તો પહોંચ્યો રાજકોટની ફેમસ લૉટરી બજારમાં. આ લૉટરી બજાર રાજકોટનો બહુ પૉપ્યુલર એરિયા છે. લાઇનસર દુકાનો ધરાવતી આ માર્કેટમાં નેવુંના દશકમાં તમામ દુકાનો લૉટરીની હતી એટલે નામ લૉટરી બજાર પડી ગયું. એ સમયે રાજકોટમાં લૉટરીનો બહુ મોટો સટ્ટો રમાતો. આજે સૌરાષ્ટ્રમાં જે લોકો ક્રિકેટના સટ્ટા સાથે જોડાયેલા છે એ લોકો ત્યારે લૉટરી સાથે બહુ મોટા પાયે ઇન્વૉલ્વ હતા પણ એ સ્કૅમ એવડું તે મોટું થઈ ગયું કે લોકો આત્મહત્યા કરવા માંડ્યા અને ગુજરાત સરકાર સફાળી જાગી. એ સમયના ગુજરાતના મુખ્ય પ્રધાન કેશુભાઈ પટેલે લૉટરી પર બૅન જ મૂકી દીધો અને આમ ગુજરાતમાં લૉટરી મળતી બંધ થઈ ગઈ પણ રાજકોટની આ માર્કેટનું નામ તો અકબંધ જ રહ્યું, લૉટરી બજાર. આ લૉટરી બજારમાં હવે ક્યાંય લૉટરી નથી મળતી પણ શાકભાજી, ફૂલ, કરિયાણું ને એવું બધું મળે છે.
ADVERTISEMENT
આ લૉટરી બજારમાં દાખલ થતાં ઓવરબ્રિજની નીચે ઝૂલેલાલ નામની એક લારી ઊભી રહે છે, જેમાં પૂરી-શાક અને દાળ-પકવાન મળે છે. હિન્દુસ્તાનના ભાગલા પછી પાકિસ્તાનથી આવેલા સિંધીભાઈઓ રાજકોટ અને જામનગરમાં બહુ વસ્યા એટલે દાળ-પકવાનનું અહીં ચલણ વધ્યું પણ હા, મારે એક વાત કહેવી છે. સિંધીઓ માટે દાળ-પકવાન એ નાસ્તો છે પણ સૌરાષ્ટ્રમાં એ બપોરના લંચ ટાઇમે પણ મળે અને લોકો હળવા લંચ તરીકે એ ખાય.
ઝૂલેલાલમાં જઈને મેં તો પૂરી-શાકનો ઑર્ડર આપ્યો. માત્ર ત્રીસ રૂપિયાનાં પૂરી-શાક. શાકમાં ત્રણ વરાઇટી અને સાથે દસ પૂરી. જમવાનું પૂરું થતું હોય અને એકાદ-બે પૂરી તમારી વધી હોય અને તમે થોડું શાક માગો તો એમ જ પ્રેમથી આપી દે અને ધારો કે જરાક શાક વધ્યું હોય અને એકાદ-બે પૂરી માગો તો એ પણ એમ જ આપી દે. એક બટેટાની સૂકી ભાજી, જેમાં લાલ મરચું નામપૂરતું પણ નહીં તો બીજું શાક, રસાવાળા બટેટા અને શાકમાં એવું કે દરરોજ આ બન્ને શાક હોય જ હોય પણ ત્રીજું શાક બદલાયા કરે. કોઈ વાર સેવ-ટમેટા હોય તો કોઈ વાર છોલે હોય. હું ગયો એ દિવસે છોલે હતા. શાક સાથે ગરમાગરમ પૂરીઓ ઊતરતી જતી હોય અને એ ગરમ જ પીરસાતી જાય. પૂરી ખારી નહીં પણ મોળી, જે આપણે કેરીના રસ સાથે ખાતા હોઈએ છીએ એ.
મોળી પૂરી હોવાને લીધે શાકનો ટેસ્ટ બરાબર જળવાતો હતો. શાકની વાત કરીએ તો છોલે બહુ જ સરસ હતા. એને સહેજ વધારે બાફ્યા હતા, જેને લીધે જેમ-જેમ તમે છોલે ખાતા જાઓ એમ-એમ એની ગ્રેવી પણ ભરાવદાર બનતી જતી હતી. બટેટાનું જે રસાવાળું શાક હતું એ કાઠિયાવાડમાં બનતું હોય છે એવું ગળાશવાળું નહોતું, જેને લીધે એની તીખાશ ઊભરીને આવતી હતી.
વાત કરતાં મને ખબર પડી કે સવારના દસ વાગ્યાથી ઝૂલેલાલની લારી ચાલુ થઈ જાય અને બપોરે ત્રણ સુધી ત્યાં પૂરી-શાક મળે. ભાવ રીઝનેબલ હોવાને લીધે મજૂર અને કારીગર વર્ગને પણ એ પોસાય અને એ પણ ખાવા આવે તો નાના વેપારીથી માંડીને સેલ્સમૅન પણ ખાય. પૂરી-શાકની સાથે કોબીજ, કાંદા અને ટમેટાનું સૅલડ પણ હોય અને લાલ મરચાં-લસણની તીખી તમતમતી ચટણી પણ હોય. ઘણા તો સૂકી ભાજી પર એ તીખી તમતમતી મરચાં-લસણની ચટણી ગાર્નિશ કરીને પણ ખાતા હતા પણ મેં એવી ટ્રાય નથી કરી. પણ હા, હું તમને કહીશ કે રાજકોટ જવાનું બને તો ઝૂલેલાલમાં અચૂકજઈને પૂરી-શાક ખાજો. ફાઇવસ્ટારમાં મળતાં પાંચ હજારનાં પૂરી-શાક કરતાં સ્વાદ ક્યાંય ચડિયાતો અને ખવડાવતી વખતે એના માલિકની આંખોમાં પ્રેમભાવ પણ અદકેરો.
આ લેખમાં રજૂ થયેલાં મંતવ્યો લેખકના અંગત છે.
