10 February, 2023 03:33 PM IST | Mumbai | Gujarati Mid-day Online Correspondent
પ્રતીકાત્મક તસવીર (સૌજન્ય : આઇસ્ટૉક)
દેશના 11 રાજ્યોમાં ગોલ્ડ, લિથિયમ સિત અન્ય ખનિજોનો ભંડાર મળ્યો છે. જિયોલૉજિકલ સર્વે ઑફ ઈન્ડિયા (GSI)એ 51 બ્લૉકને રાજ્ય સરકાર અને કોલસા મંત્રાલયને સોંપી દીધો છે. જમ્મૂ-કાશ્મીરના રહેવાસી વિસ્તારમાંથી મળેલા લિથિયમના આટલા મોટા જથ્થાની આ પહેલી સાઈટ છે, જેની GSIએ ઓળખ કરી છે.
માઈન્સ મંત્રાલયના સચિવ અને CGPB ચેરમેન વિવેક ભારદ્વાજે જણાવ્યું કે મંત્રાલય તરફથી 2015થી અત્યાર સુધી રાજ્ય સરકારોને 287 ભૂગર્ભીય દસ્તાવેજ સોંપવામાં આવ્યા છે. તેમણે જોર આપીને કહ્યું કે જીએસઆઈ આ ગતિને વધારશે. તો ગઈકાલે 9 ફેબ્રુઆરીના GSIએ લિથિયમ અને ગોલ્ડ સિવાય 7897 મિલિયન ટન સંસાધનવાળા કોલસા અને લિગ્નાઈટના 17 રિપૉર્ટ પણ કોલસા મંત્રાલયને સોંપી છે.
ભારતીય ભૂવૈજ્ઞાનિક સર્વેક્ષણે પહેલીવાર જમ્મૂ-કાશ્મીરના રહેવાસી જિલ્લાના સલાલ-હૈમાના ક્ષેત્રમાં 5.9 મિલિયન ટનના લિથિયમ અનુમાનિત સંસાધન સ્થાપિત કર્યા છે. લિથિયમનો ઉપયોગ મોબાઈલ ફોન, લેપટૉપ, ડિજિટલ કેમેરો અને ઈલેક્ટ્રિક વાહનો માટે રિચાર્જેબલ બેટ્રીમાં કરવામાં આવે છે. આ સિવાય આનો ઉપયોગ રમકડા અને ઘડિયાળ માટે પણ કરવામાં આવે છે. આ સમય ભારત લિથિયમ માટે સંપૂરણ રીતે બીજા દેશો પર નિર્ભર છે.
`આત્મનિર્ભર ભારતના ખનિજોની માહિતી કાઢવી મહત્વપૂર્ણ`
માઈન્સ સેક્રેટરી વિવેક ભારદ્વાજે જણાવ્યું કે દેશમાં પહેલીવાર જમ્મૂ-કાશ્મીરના રહેવાસીમાં લિથિયમના આટલા મોટા ભંડારની શોધ કરવામાં આવી છે. તેમણે કહ્યું કે પછી મોબાઈલ ફોન હોય કે સોલર પેનલ, મહત્વપૂર્ણ ખનિજોની દરેક જગ્યાએ જરૂરિયાત હોય છે. આત્મનિર્ભર બનવા માટે દેશ માટે મહત્વપૂર્ણ ખનિજોની શોધ કરવી અને તેને સંસાધિત કરવા ખૂબ જ મહત્વના છે. તેમણે એ પણ કહ્યું કે જો સોનાની આયાત ઘટાડી શકાય છે તો આપણે આત્મનિર્ભર બની જશું.
51 ખનિજ બ્લૉકોના રિપૉર્ટ સોંપવામાં આવ્યા
જણાવવાનું કે 62ની કેન્દ્રીય ભૂવૈજ્ઞાનિક પ્રોગ્રામિંગ બૉર્ડ (CGPB)ની બેઠકના દરમિયાન લિથિયમ અને ગોલ્ડ સહિત 51 ખનિજ બ્લૉક પર રિપૉર્ટ રાજ્ય સરકારને સોંપવમાં આવ્યો. વર્ષ 2023-24માં GSI 12 સમુદ્રી ખનિજ તપાસ પ્રૉજેક્ટ સહિત કુલ 318 ખનિજ એક્સપ્લોરેશન પ્રૉજેક્ટ પર 966 પ્રૉગ્રામ ચાલી રહ્યા છે. ખનન મંત્રાલય પ્રમાણે, સર્વે સાથે જોડાયેલા 35 દસ્તાવેજો રાજ્યોને સોંપી દેવામાં આવ્યા છે, જ્યારે 7897 મિલિયન ટનના કુલ સંસાધનવાળા કોલસા અને લિગ્નાઈટના રિપૉર્ટ કોલસા મંત્રાલયને સોંપવામાં આવ્યા છે.
આ પણ વાંચો : રાજસ્થાન વિધાનસભાના બજેટ સત્રમાં હોબાળો: અશોક ગેહલોતે વાંચ્યું ગયા વર્ષનું બજેટ
11 રાજ્યોમાં મળેલા ખનિજ સંસાધન
ખનન મંત્રાલયે કહ્યું કે આ 51 ખનિજ બ્લૉકમાંથી 5 બ્લૉક સોના સાથે સંબંધિત છે. આ સિવાય પોટાશ, મોલિબ્ડેનમ, બેઝ મેટલ સાથે જોડાયેલા છે. આ મેટલ્સ 11 રાજ્યોના અલગ અલગ જિલ્લામાં મળ્યા છે. આ રાજ્યોમાં જમ્મૂ-કાશ્મીર (યૂટી), આંધ્રપ્રદેશ, છત્તીસગઢ, ગુજરાત, ઝારખંડ, કર્ણાટક, મધ્ય પ્રદેશ, ઓડિશા, રાજસ્થાન, તામિલનાડુ અને તેલંગણા સામેલ છે.