અવકાશમાં નવા યુગની શરૂઆત, ભારતનું પ્રથમ ખાનગી રૉકેટ Vikram-S લૉન્ચ

ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થા (ISRO) એ દેશના પ્રથમ આવા રૉકેટને શ્રીહરિકોટામાં તેના કેન્દ્રથી લૉન્ચ કર્યું.

તસવીર સૈજન્ય: PTI

અવકાશ ક્ષેત્રે વિશ્વભરમાં પોતાની સફળતાનો ઝંડો ઉંચકનાર ભારતે વધુ એક ઈતિહાસ રચ્યો છે. ભારતે શ્રીહરિકોટાથી તેનું પ્રથમ ખાનગી રૉકેટ વિક્રમ-એસ (Vikram-S Launched) સફળતાપૂર્વક લૉન્ચ કર્યું છે. તે દેશના અંતરિક્ષમાં એક નવા યુગની શરૂઆત માનવામાં આવે છે. આ રૉકેટ આજે સવારે 11.30 કલાકે અવકાશ માટે ઉડાન ભરી હતી. આ સાથે જ ભારતના અંતરિક્ષ ઇતિહાસમાં આજથી એક નવું પૃષ્ઠ ઉમેરાયું છે.

ભારતનો અવકાશ કાર્યક્રમ શુક્રવારે નવી ઊંચાઈએ પહોંચ્યો જ્યારે ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થા (ISRO) એ દેશના પ્રથમ આવા રૉકેટને શ્રીહરિકોટામાં તેના કેન્દ્રથી લૉન્ચ કર્યું. તે સંપૂર્ણપણે ખાનગી રીતે વિકસિત છે. ભારતના સ્પેસ પ્રોગ્રામના પિતા વિક્રમ સારાભાઈને શ્રદ્ધાંજલિ રૂપે રૉકેટનું નામ `વિક્રમ-એસ` રાખવામાં આવ્યું છે. ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) એ ચેન્નાઈથી લગભગ 115 કિમી દૂર અહીંના તેના સ્પેસપોર્ટ પરથી વિક્રમ-એસ લૉન્ચ કર્યું.

વિક્રમ ત્રણ પેલોડ સાથે નીકળી ગયો

એક નવી શરૂઆતના પ્રતીક તરીકે આ મિશનને `પ્રારંભ` નામ આપવામાં આવ્યું છે. ચાર વર્ષ જૂના સ્ટાર્ટ-અપ `સ્કાયરૂટ એરોસ્પેસ` ( Skyroot Aerospace) દ્વારા વિક્રમ-એસ રૉકેટના પ્રથમ પ્રક્ષેપણ સાથે, ભારતમાં આશાની એક નવી સવાર છે. આ દેશના અવકાશ ઉદ્યોગમાં ખાનગી ક્ષેત્રના પ્રવેશને ચિહ્નિત કરે છે, જે દાયકાઓથી સરકારી માલિકીની ISRO દ્વારા પ્રભુત્વ ધરાવે છે. કેન્દ્ર સરકારે 2020 માં સ્પેસ ઉદ્યોગને ખાનગી ક્ષેત્ર માટે ખોલ્યા પછી સ્કાયરૂટ એરોસ્પેસ એ ભારતીય અવકાશ કાર્યક્રમમાં પગ મૂકનાર ભારતની પ્રથમ ખાનગી ક્ષેત્રની કંપની બની છે. આ મિશનમાં બે સ્થાનિક અને એક વિદેશી ગ્રાહક પાસેથી ત્રણ પેલોડ પણ લેવામાં આવ્યા હતા. આ રૉકેટને હૈદરાબાદ સ્થિત કંપની સ્કાયરૂટ એરોસ્પેસ દ્વારા વિકસાવવામાં આવ્યું છે. તેમાં ક્રાયોનિક ફ્યુઅલનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે.

ભારત અમેરિકા સાથે સ્પર્ધા કરશે

આ મિશન પછી હવે ખાનગી કંપનીઓ અંતરિક્ષ પ્રક્ષેપણ વાહનો બનાવશે, જે ભારતીય અવકાશ સંશોધન કેન્દ્ર (ઇસરો)ને આવા ખાનગી રૉકેટની મદદથી વધુને વધુ અવકાશ મિશન કરવામાં મદદ કરશે. એ જ રીતે અગાઉ અમેરિકન સ્પેસ એજન્સી નાસાએ એલન મસ્કની "સ્પેસ એક્સ" કંપનીને મંજૂરી આપી હતી, ત્યારબાદ અમેરિકામાં અવકાશ ક્ષેત્રે ટૂંકા સમયમાં ઝડપી વિકાસ જોયો છે. હવે ભારતમાં આજે પ્રથમ વખત ખાનગી સ્પેસ કંપની સ્કાય રૂટ એરોસ્પેસ દ્વારા બનાવવામાં આવેલ વિક્રમ એસ રૉકેટનું લૉન્ચિંગ સફળ રહ્યું હતું. આ દરમિયાન ઈસરોના ચેરમેન એસ સોમનાથ અને ઈન સ્પેસ ચેરમેન પવન ગોયન્કા સાથે વિજ્ઞાન અને ટેક્નોલોજી રાજ્ય મંત્રી જિતેન્દ્ર સિંહ, જેઓ પ્રેક્ષક ગેલેરીમાં બેસીને લૉન્ચ જોઈ રહ્યા હતા, તેમણે તાળીઓ પાડીને ઉજવણી કરી હતી.

292 સેકન્ડમાં અંતર કાપ્યું

પ્રક્ષેપણ પછી રૉકેટે અવાજની ઝડપ કરતાં 5 ગણી વધુ ઝડપથી ઉડાન ભરી અને 292 સેકન્ડનું મિશન સમયસર પૂર્ણ કરીને 89.5 કિલોમીટરની સબર્બિટલ ઊંચાઈ હાંસલ કરી અને પછી ધીમે ધીમે રૉકેટની ઊંચાઈ ઘટાડીને તેને બંગાળની ખાડીમાં મોકલવામાં આવ્યું. સ્પ્લેશ ડાઉન સફળતાપૂર્વક પાર પાડવામાં આવ્યું અને આ રીતે દેશનું પ્રથમ ખાનગી અવકાશ મિશન સફળ રહ્યું. તાજેતરમાં ઈસરોના વડા ડૉ. સોમનાથે સ્કાયરૂટ કંપનીના મિશન પ્રભુધના મિશન પેચનું પણ અનાવરણ કર્યું હતું. આ છ મીટર ઊંચું રૉકેટ વિશ્વનું પ્રથમ તમામ સંયુક્ત રૉકેટ છે. તેમાં 3D-પ્રેટેડ સોલિડ થ્રસ્ટર્સ ઇન્સ્ટોલ કરવામાં આવ્યા હતા. જેથી તેની સ્પિન ક્ષમતાને સંભાળી શકાય. તેમજ આ રૉકેટમાં સ્ટીલની જગ્યાએ કાર્બન ફાઈબરનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો, જેના કારણે રૉકેટનું વજન ઘણું હલકું થઈ ગયું હતું. ઉડાન દરમિયાન, રૉકેટના એવિઓનિક્સ, ટેલિમેટ્રી, ટ્રેકિંગ, જડતા માપન, ગ્લોબલ પોઝિશનિંગ સિસ્ટમ, ઓનબોર્ડ કેમેરા, ડેટા એક્વિઝિશન અને પાવર સિસ્ટમનું પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું અને રૉકેટે આ તકનીકી પ્રદર્શનના તમામ માપદંડોને સફળતાપૂર્વક પાર કર્યા હતા.