હિન્દુ અગ્નિદાહ કે પારસી `દોખમેનાશિની`? જાણો કેવી રીતે થશે રતન તાતાના અંતિમ સંસ્કાર

Ratan Tata Passed Away: પારસી સમુદાયમાં હિન્દુ અને મુસ્લિમ રિવાજોની જેમ નિધન બાદ અગ્નિસંસ્કાર અથવા દફનાવતા નથી આવતા પણ આ સમુદાય માનવ શરીરને કુદરતની ભેટ તરીકે માને છે,

રતન તાતા (તસવીર: મિડ-ડે)

ઇન્ડસ્ટ્રી ટાઇટન અને તાતા ગ્રુપના ચેયરમેન 86 વર્ષના રતન તાતાનું (Ratan Tata Passed Away) બુધવારે મુંબઈની બ્રીચ કેન્ડી હોસ્પિટલમાં નિધન થયું હતું. મહારાષ્ટ્ર સરકાર દ્વારા તેમના અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવશે અને તેઓ પારસી હોવાને કારણે રતન તાતાના અંતિમ સંસ્કાર સમુદાય દ્વારા અનુસરવામાં આવતી ધાર્મિક વિધિઓ અનુસાર કરવામાં આવશે એવા સમાચાર છે. પારસી સમુદાયમાં હિન્દુ અને મુસ્લિમ રિવાજોની જેમ નિધન બાદ અગ્નિસંસ્કાર અથવા દફનાવતા નથી આવતા પણ આ સમુદાય માનવ શરીરને કુદરતની ભેટ તરીકે માને છે, જે પરત કરવું પડે છે. પારસી માન્યતાઓ મુજબ અગ્નિસંસ્કાર અથવા દફન કરવાથી પ્રકૃતિના તત્વો જમીન, પાણી, હવા અને અગ્નિ દૂષિત થાય છે.

આજે રતન તાતાનું નિધન થતાં તેમના પર પારસી અથવા હિન્દુ વિધિ (Ratan Tata Passed Away) મુજબ અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવી શકે છે. પારસી અંતિમ સંસ્કાર મુજબ દિવસના પ્રારંભિક કલાકોમાં, શરીરને અંતિમ સંસ્કાર માટે તૈયાર કરવામાં આવે છે. નાસેસલર્સ દ્વારા શરીરને ધોઈને પરંપરાગત પારસી પોશાક પહેરાવવામાં આવે છે, જેઓ અવશેષોને સંભાળવા માટે જવાબદાર વિશિષ્ટ પાલબીર છે. પછી શરીરને સફેદ કફનમાં વીંટાળવામાં આવે છે, જેને `સુદ્રેહ` (કોટન વેસ્ટ) અને `કુસ્તી` તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, એક પવિત્ર દોરી જે કમરની આસપાસ પહેરવામાં આવે છે. મૃતદેહને અંતિમ વિશ્રામ સ્થાને લઈ જવામાં આવે તે પહેલાં પારસી પૂજારીઓ દ્વારા પ્રાર્થના અને આશીર્વાદ આપવામાં આવે છે. આ ધાર્મિક વિધિઓ મૃતકના આત્માને પછીના જીવનમાં સરળતાથી સંક્રમણ કરવામાં મદદ કરવા માટે રચાયેલ છે. પરિવાર અને નજીકના સંબંધીઓ તેમના આદર આપવા અને આ પ્રાર્થનામાં ભાગ લેવા ભેગા થાય છે.

પરંપરાગત રીતે, મૃતદેહને ટાવર ઓફ સાયલન્સ અથવા `દખ્મા` પર લઈ જવામાં આવશે, જે ખાસ કરીને પારસી અંતિમ સંસ્કાર માટે રચાયેલ છે. શરીરને `દખ્મા`ની ટોચ પર મૂકવામાં આવે છે, જ્યાં તે તત્વો અને સ્કેવેન્જર પક્ષીઓ, સામાન્ય રીતે ગીધના સંપર્કમાં આવે છે. `દોખમેનાશિની` (Ratan Tata Passed Away) તરીકે ઓળખાતી આ પ્રથા એ સુનિશ્ચિત કરે છે કે અગ્નિ, પૃથ્વી અને પાણીના પવિત્ર તત્વોને પ્રદૂષિત કર્યા વિના શરીર પ્રકૃતિમાં પાછું આવે. ગીધ માંસ ખાય છે, અને હાડકાં આખરે ટાવરની અંદર એક કેન્દ્રીય કૂવામાં પડે છે, જ્યાં તેઓ વધુ વિઘટિત થાય છે. જોકે, વર્તમાન પર્યાવરણીય અને વ્યવહારુ પડકારો અને ગીધની વસ્તીમાં ઘટાડો જોતાં, અંતિમ સંસ્કારમાં આધુનિક અનુકૂલનનો સમાવેશ થઈ શકે છે. કેટલાક શહેરી વિસ્તારોમાં, સૌર કોન્સન્ટ્રેટરનો ઉપયોગ વિઘટન પ્રક્રિયાને વેગ આપવા માટે થાય છે. વૈકલ્પિક રીતે, કેટલાક પારસી પરિવારો હવે ઇલેક્ટ્રિક સ્મશાનનો વિકલ્પ પસંદ કરે છે, જેને વધુ વ્યવહારુ અને પર્યાવરણને અનુકૂળ વિકલ્પ તરીકે ગણવામાં આવે છે.

જો `દખ્મા` પદ્ધતિ શક્ય ન હોય તો, મૃતદેહને ઇલેક્ટ્રિક સ્મશાનગૃહમાં (Ratan Tata Passed Away) લઈ જવામાં આવશે. અહીં, પૃથ્વી, અગ્નિ અથવા પાણીને દૂષિત ન કરવાના ઝોરોસ્ટ્રિયન સિદ્ધાંતોનો આદર કરતી રીતે શરીરનો અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવે છે. પારસી સમુદાયના કૈકોબાદ રૂસ્તમફ્રામ હંમેશા વિચારતા હતા કે જ્યારે તેઓ મૃત્યુ પામશે ત્યારે પારસી ધર્મની પરંપરા મુજબ ગીધ તેમના શરીરને ખાઈ જશે, પરંતુ હવે આ પક્ષી ભારતના આકાશમાંથી લગભગ ગાયબ થઈ ગયા છે. આવી સ્થિતિમાં પારસીઓ માટે તેમની સદીઓ જૂની પરંપરાના પાલન કરવું ઘણું મુશ્કેલ બની ગયું છે. હવે ઘણા પારસી પરિવારો તેમના સંબંધીઓને હિંદુઓના સ્મશાન અથવા ઇલેક્ટ્રિક સ્મશાનમાં લઈ જવા લાગ્યા છે જેથી કદાચ રતન તાતાના પાર્થિવને પણ અગ્નિ સંસ્કાર આપવામાં આવે તેવી શક્યતા છે.