ગેટવે ઑફ ઇન્ડિયાની બાંધણી ગુજરાતની દરવાજા સંસ્કૃતિ પરથી લેવામાં આવી હતી

મુંબઈગરાઓ ગેટવે ઑફ ઇન્ડિયા જોવા કદાચ આખા વર્ષમાં ૩૧ ડિસેમ્બરની રાતે જ જતા હશે

પ્રતીકાત્મક તસવીર

મુંબઈગરાઓ ગેટવે ઑફ ઇન્ડિયા જોવા કદાચ આખા વર્ષમાં ૩૧ ડિસેમ્બરની રાતે જ જતા હશે અને એ પણ મોટા ભાગે સાઉથ બૉમ્બેવાળા જ. બાકી મુંબઈની આઇડેન્ટિટી જેવા આ સ્થાપત્યને જોવા સામાન્ય રીતે તો બહારગામથી આવનારાઓ અને વિદેશીઓ જ હોય છે. ક્રિસમસની ઉજવણીમાં આપણે સામેલ થવું કે નહીં એની મસમોટી ચર્ચાઓ દર વર્ષે છાપાંઓ અને ચૅનલોમાં થતી રહેતી હોય છે અને છતાં લોકો ઉજવણીમાં સામેલ થાય છે જ કારણ કે આકર્ષણ કોઈ ધર્મનું નથી પણ આનંદનું છે, ઉલ્લાસનું છે.

ઉત્સવપ્રિય: ખલુ: જના: એવી સંસ્કૃતની ઉક્તિ જગતભરના માણસો માટે લાગુ પડે છે. સંગીત, નૃત્ય, પ્રકાશ અને મિત્રો મનુષ્યને આકર્ષે છે. મનુષ્ય એકલો નથી રહી શકતો. વાત કરવાથી, હસવા-રડવા અને સુખ-દુ:ખ વહેંચવાથી જ જીવન જીવવા જેવું લાગે છે. એટલે જ તો સમાજના ગુનેગારોને સમાજથી દૂર જેલમાં એકલતાની સજા આપવામાં આવે છે. જૂના જમાનામાં જ્યારે માણસને નાતબહાર મૂકવામાં આવતો હતો ત્યારે એવી સજા તે જીરવી નહોતો શકતો. તેને પોતાનું કોઈક છે એવો અહેસાસ જોઈએ.

ઇતિહાસની અટારીએથી જોઈએ તો રાજા પંચમ જ્યૉર્જ અને રાણી મૅરીના ઇન્ડિયાના આગમનને વધાવવા આ ગેટવે ઊભો કરવામાં આવ્યો હતો એ તો સૌ જાણે છે, પણ એની ડિઝાઇન ગુજરાતની દરવાજા સંસ્કૃતિ પરથી લેવામાં આવી હતી એ કદાચ બધાને ખબર નહીં હોય. લાલ દરવાજા, તીન દરવાજા વગેરેની બાંધણીએ મુંબઈને ભારતનો દરવાજો આપ્યો છે. હકીકતમાં તો રાજા-રાણી જેની હેઠળથી આવ્યાં હતાં એ ગેટવે આ નથી અને આ જગ્યા પણ નથી. કાર્ડબોર્ડ અને એવી કાચી વસ્તુઓથી બનાવેલા એક ટેમ્પરરી દરવાજા હેઠળથી પહેલવહેલી વાર બ્રિટનનો કોઈ રાજા ભારત આવ્યો હતો. એ તારીખ હતી ૧૯૧૧ની બીજી ડિસેમ્બર. અત્યારનો ગેટવે રેક્લેમેશન કરેલી જમીન પર ઊભો છે. જોકે અત્યારે જે છે એ દરવાજામાંથી જ છેલ્લી બટૅલ્યન ૧૯૪૮ની ૨૮ ફેબ્રુઆરીએ રવાના થઈ અને એની સાથે બ્રિટિશયુગનો સત્તાવાર રીતે ભારતની ધરતી પરથી અંત આવ્યો. આ સ્થાપત્યની સામે અત્યારે જ્યાં શિવાજી મહારાજનું પૂતળું છે ત્યાં પંચમ જ્યૉર્જનું પૂતળું હતું. ૧૯૨૪ની ૪ ડિસેમ્બરે સામાન્યજન માટે ખુલ્લા મુકાયેલા મુંબઈની ઓળખ જેવા આ ગેટવેની ૧૦૦ વર્ષની ઉજવણી નિમિત્તે ‘જમાને દૂર’ જઈ થોડો સમય ત્યાં બેસવું જ જોઈએ, કારણ કે ‘ગેટવે ઑફ ઇન્ડિયા’ નામની જ એક મૂવીમાં લતા-રફીનું ડ્યુએટ છે : દો ઘડી વો જો પાસ આ બેઠે હમ ઝમાને સે... 
મૅરી ક્રિસમસ.